نوشیدن قهوه برای چه کسانی ضرر دارد؟ آشنایی با عوارض نوشیدن قهوه و راه‌های کاهش آن

همه ما قهوه را به علت خاصیت انرژی زا بودن آن و با هدف رفع خستگی و خواب آلودگی مصرف می‌کنیم. کافئین یک ماده محرک است که به طور گسترده در قهوه و سایر نوشیدنی‌ها وجود دارد. این ماده می‌تواند سطح هشیاری و انرژی را افزایش دهد، اما مصرف زیاد آن می‌تواند به بروز اضطراب و تشویش منجر شود. کمتر کسی به مضرات این ماده خوش عطر و عوارض نوشیدن قهوه توجه می‌کند. کافئین با خنثی کردن آدنوزین، موجب افزایش سطح هشیاری و کاهش حس خستگی می‌شود و اگر چه قهوه می‌تواند برای برخی از افراد منبعی از انرژی و تمرکز باشد، در صورت افراط در مصرف آن، می‌تواند منجر به مشکلاتی از جمله اضطراب، مشکلات خواب، افزایش ضربان قلب و فشار خون شود.

مقدار مصرف قهوه در طول روز

مقدار مصرف قهوه در روز برای افراد مختلف با توجه به سن و سلامت بدنی هر شخص متفاوت است. چرا که قهوه کافئین داشته و نوشیدن آن برای بعضی افراد مضر است و نباید آن را مصرف کنند. البته مقدار مجاز آن برای مصرف روزانه بیشتر افراد 4 فنجان معادل حدودا 400 میلی‌گرم است و می تواند برای آن‌ها مفید باشد. هنگامی که قهوه بیش از حد مجاز مصرف شود می‌تواند مشکلاتی را به وجود آورد. بنابراین باید در نوشیدن آن حد تعادل را رعایت کرد.

عوارض نوشیدن قهوه

کافئین یک ماده محرک طبیعی یافت شده در موادی مانند قهوه، چای، نسکافه، نوشیدنی‌های انرژی و برخی داروها است. مصرف متعادل کافئین ممکن است انرژی فوق‌العاده‌ای به شما ببخشد و موجب کمک به تمرکز شما شود. اما مصرف زیاد آن ممکن است مضراتی را هم به همراه داشته باشد. از میان انواع قهوه‌ها برخی نژاد قهوه مانند قهوه روبوستا حاوی مقدار بیشتر کافئین است که باید در مصرف آن تعادل رعایت شود. در ادامه به بررسی برخی از عوارض نوشیدن قهوه می‌پردازیم:

1. اضطراب و استرس

اختلال اضطراب ناشی از کافئین یکی از اثرات جانبی مصرف زیاد کافئین است که توسط اتحادیه روان‌شناسان آمریکا تأیید شده‌است. مصرف زیاد کافئین ممکن است حس اضطراب و بی‌قراری را در برخی افراد تشدید کند، و حتی می‌تواند این اثرات را در مصرف مقادیر کمتر نیز ایجاد کند، به‌ویژه در افرادی که به کافئین حساسیت دارند. بنابراین اگر احساس تشویش، بی‌قراری و اضطراب دارید، ممکن است نیاز باشد که مصرف کافئین خود را کاهش دهید یا از آن کمتر استفاده کنید. بنابراین نوشیدن افراطی قهوه موجب افزایش استرس و اضطراب می شود که می تواند روی روند معمول زندگی تاثیر منفی گذاشته و در انجام فعالیت های روزمره زندگی دچار مشکل شوید.

2. بی خوابی

کافئین موجود در قهوه به ما کمک می‌کند بیدار بمانیم و انرژی‌مان را افزایش دهیم. اما زیاده‌روی در مصرف قهوه می‌تواند موجب بی‌خوابی شود و حتی در برخی موارد باعث ایجاد اضطراب و ناراحتی شود. مطالعات نشان می‌دهند که مصرف زیاد کافئین ممکن است منجر به طولانی‌تر شدن زمان نیاز به برقراری خواب شود. همچنین، مدت زمان خواب را به‌ویژه در افراد مسن می‌کاهد. هرچند ممکن است که اگر مصرف قهوه را به حداقل برسانید، متوجه تاثیر آن بر خواب خود نشوید. لازم به ذکر است که علاوه بر قهوه و چای، کافئین در آب گازدار، کاکائو، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و برخی داروها نیز وجود دارد. بعضی از نوشیدنی‌های انرژی‌زا ممکن است حاوی مقادیر قابل توجهی کافئین باشند.

یک نکته مهم این است که تحت تأثیر ژنتیک و فاکتورهای شخصی مختلف، میزان تحمل کافئین برای هر فرد متفاوت است. زمانی که قهوه را در ساعات پایانی روز مثلاً در بعدازظهر و شب مصرف می‌کنید، اثرات منفی آن بیشتر است زیرا مدت زمان بیشتری برای از بین رفتن اثرات کافئین نیاز است. مطالعات نشان می‌دهند که اگرچه کافئین در بدن حدود پنج ساعت باقی می‌ماند، اما مدت زمان واقعی آن ممکن است از 1.5 ساعت تا 9 ساعت برای هر فرد متفاوت باشد. در کل پیشنهاد می‌شود که مصرف کافئین را از عصر به بعد محدود کنید.

3.  تپش قلب

یکی از مضرات مهم مصرف زیاد قهوه و کافئین، افزایش ضربان قلب است. کافئین می‌تواند به صورت چشم‌گیری ضربان قلب را افزایش دهد و در برخی موارد باعث تغییر ریتم ضربان قلب نیز شود. این اتفاقات بیشتر در افراد جوانی رخ می‌دهند که مقدار زیادی از کافئین از نوشیدنی‌های انرژی‌زا مصرف می‌کنند. یک مطالعه موردی نشان می‌دهد که مصرف بالای کافئین به صورت پودر و قرص توسط یک زن منجر به تپش قلب شدید، افتادگی کلیه و مشکلات جدی دیگر سلامتی گردید. اما باید توجه داشت که این اثرات ممکن است برای همه افراد وجود نداشته باشد. حتی برخی افراد با مشکلات قلبی نیز ممکن است مقادیر زیادی از کافئین را مصرف کنند و مشکل خاصی نداشته باشند.

در یک پژوهش کنترل‌شده، ۵۱ نفر با مشکلات قلبی، به مدت پنج ساعت هر ساعت ۱۰۰ میلی‌گرم کافئین مصرف کردند و در نهایت ثابت شد که ریتم و ضربان قلب آن‌ها در بازه‌ی طبیعی باقی ماند. با این حال، توجه به نتایج تنها پژوهش‌ها کافی نیست و اگر شما احساس تغییرات در ریتم یا ضربان قلب خود پس از مصرف کافئین دارید، بهتر است مصرف روزانه خود را کاهش دهید.

4. خستگی

قهوه به عنوان یک نوشیدنی حاوی کافئین و منبعی که می‌توانند سطح انرژی را افزایش دهند، شناخته می‌شود. اما، ممکن است اثرات معکوس داشته باشد و زمانی که کافئین از بدن خارج می‌شود، افراد از حس خستگی زیادی حتی بیشتر از قبل رنج ببرند. یک پژوهش با مشارکت ۴۱ نفر نشان داد که در اثر مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین، سطح هشیاری افراد افزایش می‌یابد و خلق و خوی بهبود می‌یابد، اما در روز بعد، تمامی مشارکت‌کنندگان خستگی بیشتری از همیشه تجربه کردند.

5. فشار خون بالا

قهوه به طور کلی اثر مستقیمی بر روی فشار خون و افزایش خطرات قلبی و عروقی ندارد. اما پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مصرف کافئین می‌تواند به دلیل اثرات محرکی که بر سیستم عصبی دارد، فشار خون را موقتاً افزایش دهد. افزایش فشار خون یکی از عوامل اصلی در افزایش خطر حمله قلبی یا ایست قلبی است، زیرا ممکن است باعث آسیب به عروق شود و باعث مشکلات در رسیدن جریان خون به قلب و مغز شود.

خوشبختانه، به نظر می‌رسد که اثر کافئین بر فشار خون، معمولاً اثرات موقتی دارد و پس از مدتی فشار خون به حالت طبیعی باز می‌گردد. اما افرادی که به مصرف قهوه عادت ندارند، ممکن است واکنش‌های قوی‌تری نسبت به کافئین داشته باشند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که مصرف بالای کافئین می‌تواند منجر به افزایش فشار خون در افراد سالم به هنگام ورزش شود. بنابراین، مهم است که به مقدار و زمان‌بندی کافئین مصرفی توجه کنید، حتی اگر مشکل فشار خون ندارید.

6. تکرر ادرار

قهوه در ترکیبات خود دارای مواد محرک مثانه است و تکرار ادرار نیز یکی از مضرات رایج مصرف زیاد قهوه و کافئین است. بیشتر پژوهش‌ها در زمینه اثرات کافئین بر مثانه، به خصوص در افراد مسن یا افرادی که مثانه بیش‌فعال دارند، انجام شده‌اند. اما تحقیقاتی روی افراد جوان‌تر نیز انجام شده است. در یک پژوهش با حضور ۱۲ نفر از جوانان تا میانسال که همگی مثانه بیش‌فعال داشتند، مصرف ۴.۵ میلی‌گرم کافئین به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، منجر به افزایش قابل‌توجه تکرار و فوریت نیاز به ادرار شد.

7. افزایش خطر شکستگی استخوان

نوشیدن بیش از حد قهوه می‌تواند روی استحکام استخوان ها اثر بدی داشته باشد؛ براساس تحقیقات انجام شده مصرف بیشتر از 5 فنجان قهوه در روز باعث افزایش خطر شکستگی استخوان در مردان و زنان می‌شود. علت این امر وجود کافئین و اثر آن در افزایش میزان دفع کلسیم از طرق ادرار است.

دوز مجاز و مفید نوشیدن قهوه در روز

مصرف قهوه برای بیشتر بزرگسالان که از سلامت جسمی برخوردار هستند در صورتی که به طور متوسط در روز حدود 4 فنجان قهوه بنوشند خطری ندارد. چنانچه قهوه در دوزهای بیش از 4 فنجان در روز یا به مدت طولانی نوشیده شود احتمالا ایمنی بدن را به خطر می‌اندازد؛ زیرا مصرف مقدار زیادی قهوه دارای کافئین موجب بی قراری، سردرد، ضربان قلب نامنظم، درد در قفسه سینه، اضطرای و صدای زنگ در گوش می‌شود.

نوشیدن قهوه برای چه کسانی ضرر دارد؟

همان‌طور که اشاره شد از جمله مهم‌ترین عوارض نوشیدن قهوه می توان به بی خوابی، ناراحتی معده، عصبی بودن و بی قراری، افزایش ضربان قلب و تنفس و حالت تهوع و استفراغ می‌باشد. این عوارض بیش از همه برای افراد با مشخصات زیر می‌تواند خطرناک باشد:

• بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر
• افراد مبتلا به بیماری گلوکوم
• بیماران دارای مثانه بیش فعال
• زنان باردار و در دوران شیردهی
• افراد مبتلا به اختلالات خواب
• بیماران قلبی مانند آریتمی
• افراد مستعد حملات پانیک و سطح بالای استرس
• بیماران مبتلا به اسهال
• افراد دارای بیماری صرع
• کودکان زیر 12 سال
• افراد مبتلا به رفلاکس معده به مری

عوارض مصرف قهوه برای مردان

مضراتی که برای نوشیدن قهوه بیان شد در همه افراد یکسان است؛ ولی این مضرات در مردان بیشتر از سایر افراد می‌باشد. بر اساس مطالعات انجام شده مصرف بیشتر از 3 فنجان قهوه در روز باعث کاهش باروری در مردان می‌شود. چرا که با افزایش کافئین در بدن، اسپرم های مردان آسیب می‌بینند و موجب ناباروری در آن‌ها می‌گردد. همچنین قهوه دارای مقدار زیادی کافئین است که در صورتی که مردان در مصرف آن زیاده روی کنند موجب کاهش تولید اسپرم سالم شده و توانایی آنان را در فرزندآوری کاهش می‌دهد.

مضرات نوشیدن قهوه برای زنان

در زنان بین مصرف کافئین و شدت علائم سندرم پیش از قاعدگی ارتباط زیادی وجود دارد. با افزایش مصرف کافئین، نشانه های PMS بدتر می‌شود. زیرا کافئین استرس و اضطراب را افزایش داده و باعث بدتر شدن علائم این سندرم می‌گردد. از دیگر عوارض نوشیدن زیاد قهوه در زنان، فیبروکیستیک بافت سینه است که باعث ایجاد احساس ضخامت ناصاف یا برآمدگی در سینه می‌شود.

فیبروکیستیک سینه به عنوان یک بیماری خوش خیم شناخته می‌شود که بیشتر از 50 درصد زنان با آن مواجه هستند. چنانچه فردی در ناحیه سینه درد خفیفی را احساس کرد باید به پزشک مراجعه نماید. طبق مطالعات انجام شده کافئین موجود در قهوه باعث افزایش ناراحتی و درد شدید در اثر فیبروکیستیک سینه می‌شود. همچنین در زنان یائسه مصرف زیاد قهوه موجب ایجاد و افزایش حس گُر گرفتی می‌گردد.

نوشیدن قهوه برای زنان باردار و شیرده چه ضرری دارد؟

در دوران بارداری مصرف مقدار کمی قهوه برای جنین هیچ خطری ندارد؛ ولی نوشیدن قهوه دارای کافئین بالا مشکلات حادی را می‌تواند ایجاد کند. زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و سقط جنین از مهم ترین عوارض نوشیدن زیاد قهوه کافئین دار در دوران بارداری است. به همین دلیل در دوران حاملگی و شیردهی باید مصرف مواد کافئین دار را محدود کرد. مصرف زیاد قهوه در ماه های پایانی بارداری می‌تواند موجب مشکلات قلبی و عروقی و کاهش وزن جنین شود. زیرا در این دوران رشد اسکلت جنین به طور کامل رشد کرده، چشمان جنین باز است، تغییرات نور را حس می‌کند و در هر هفته حدود 220 گرم به وزن جنین افزوده می‌شود. از این رو باید از مصرف زیاد قهوه با کافئین بالا خودداری کرد.

زنان در دوران شیردهی کودک نیز باید مصرف مواد کافئین دار به خصوص قهوه را کاهش دهند. زیرا ترکیبات و مواد موجود در این نوشیدنی ها از جذب مواد مغذی در بدن جلوگیری می‌کنند. همچنین به دلیل اینکه در جمعیت زیادی از زنان کمبود آهن وجود دارد مصرف زیاد قهوه و ارتباط آن با کاهش جذب مواد غذایی موضوع مهمی خواهد بود. مصرف هر یک فنجان قهوه می‌تواند یک درصد کافئین وارد شیر مادر کند و یک ساعت بعد از نوشیدن قهوه، میزان کافئین در شیر افزایش می‌یابد. در دوران شیردهی زنان نباید بیشتر از 300 میلی گرم کافئین در روز مصرف کنند؛ 300 میلی گرم کافئین با 2 فنجان قهوه برابری می‌کند. کاهش مصرف قهوه در دوران شیردهی و بارداری می‌تواند تاثیر مثبتی روی آرامش و کنترل جنین و کودک داشته باشد.

سن مجاز برای خوردن قهوه

قانون خاصی که مشخص کند از چه سنی می‌توان قهوه مصرف کرد وجود ندارد. ولی بر اساس توصیه آکادمی اطفال آمریکا نباید کودکان زیر 12 سال محصولات حاوی کافئین شامل نوشابه، قهوه، چای و نوشیدنی های انرژی را مصرف کنند. همچنین نوجوانان در سنین 12 تا 18 سال مجاز به مصرف محدود 100 میلی گرم قهوه در روز هستند. البته کشور کانادا دستورالعمل هایی را برای محدودیت روزانه مصرف کافئین به شرح زیر توصیه می کند.

• مصرف مجاز کافئین در سنین 4 تا 6 سال حدود 45 میلی‌گرم تقریبا نصف فنجان قهوه در روز
• سنین 7 تا 9 سال تقریبا 62.5 میلی‌گرم در روز
• سنین 10 تا 12 سال روزانه 85 میلی‌گرم
• مقدار مصرف کافئین در نوجوانان بین 85 تا 100 میلی‌گرم در روز

اصلی‌ترین راه‌های کاهش مضرات قهوه

جمع بندی

در هنگام مصرف قهوه باید با توجه به بیماری که فرد دچار است مقدار آن تنظیم شود یا اصلا مصرف نشود. در این مقاله به تفصیل در مورد عوارض نوشیدن قهوه و مقدار مجاز مصرف آن در سنین مختلف صحبت شد.